Soevereinenbeweging ondermijnt democratische rechtsorde
Mensen die zich soeverein verklaren keren zich af van de overheid en andere instituties. Hoewel ze veelal een open houding houden richting andere mensen, verspreiden ze wel feitelijk onjuiste verhalen over de, volgens hen, kwade intenties van de instituties. Ook willen ze zelf bepalen of wet- en regelgeving op hen van toepassing is.
Dit gedrag kan op langere termijn de democratische rechtsorde ondermijnen. Van een klein deel van de soevereinenbeweging gaat ook een geweldsdreiging uit op de korte termijn. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit de fenomeenanalyse 'Met de rug naar de samenleving' van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), en de Nationale Politie over de soevereinenbeweging in Nederland.
De analyse is een verdieping op het eerdere rapport van de AIVD over anti-institutioneel extremisme. Deze nieuwe, verdiepende analyse geeft aan in hoeverre het soevereine gedachtegoed de democratische rechtsorde in gevaar brengt en hoe dit tot uiting kan komen. Overheden en andere instanties kunnen deze informatie bijvoorbeeld gebruiken bij gesprekken met mensen die zich soeverein verklaren.
Het soevereine gedachtegoed
De fenomeenanalyse geeft aan dat er verschillen zijn in het soevereine gedachtegoed en de mate waarin personen een dreiging kunnen vormen voor de democratische rechtsorde. De rode draad van het soevereine gedachtegoed is dat een 'kwaadaardige elite' bij de overheid, rechtspraak, media en wetenschap uit is op totale wereldcontrole.
Een deel van deze beweging beweert dat de huidige Nederlandse wet- en regelgeving niet geldig is en dat de overheid niet rechtmatig handelt. Dit wereldbeeld is feitelijk onjuist. Als een groeiende groep soevereinen deze onjuiste boodschappen deelt kunnen mensen onterecht hun vertrouwen verliezen in instituties waar onze democratische rechtsorde op is gebaseerd.
Dreiging op korte termijn
Naar schatting zijn er in Nederland enkele tienduizenden personen die in meer of mindere mate geloven in het soevereine gedachtegoed. De omvang van de soevereine beweging is niet zo groot dat het een bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde, maar er zijn wel zorgen over de aanhoudende groei van de beweging en de bestaande voedingsbodem voor het gedachtegoed.
Hoewel mensen die zich soeverein verklaren in Nederland hoofdzakelijk een geweldloos verleden kennen, is er de afgelopen tijd vaker sprake van intimidatie en bedreiging van onder meer lokale politici, ambtenaren, rechters, journalisten en wetenschappers.
Doordat sommige mensen die zich soeverein verklaren steeds verder in de problemen dreigen te komen omdat zij bijvoorbeeld hun rekeningen niet meer betalen, is de verwachting dat het aantal gewelddadige incidenten zal toenemen. Het vergroten van de weerbaarheid tegen het soevereine gedachtegoed blijft van belang. Het gesprek over kritiek en wantrouwen, eerlijkheid over dilemma’s of fouten in het eigen handelen en weerwoord geven op mis- en desinformatie zijn hierbij belangrijk.