Toespraak ter gelegenheid van de overdracht van een deel van het BVD-archief aan het Rijksarchief

Toespraak van minister Klaas de Vries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bij de overgang van een deel van het archief van de BVD naar het Algemeen Rijksarchief.

"Het is niet dat we deze bijeenkomst vandaag hebben belegd om het publiek weer eens op de hoogte te stellen van het bestaan van de BVD. Ook is er op dit moment geen behoefte aan om het nut van het bestaan van veiligheidsdiensten in het algemeen nog eens toe te lichten. Misschien zouden we integendeel in meer rust en discretie willen kunnen werken. Maar dat mensen naar de overheid kijken voor bescherming in een tijd waarin ze zich onveilig voelen is begrijpelijk en het spoort ons alleen maar aan om onze taak te vervullen met nog meer inspiratie en inzet dan in vreedzamer tijden.

Voorbeelden van stukken uit het overgedragen archief

Op dit moment komen er bij de BVD veel tips en waarnemingen van bezorgde burgers binnen en daarbij- als ik die overstap mag maken - zien we eigenlijk een analogie met het archief dat we vandaag aan het Rijksarchief overdragen.

Het archief van het Bureau voor Nationale Veiligheid: een rechtsvoorganger van de huidige BVD, bestaat uit circa 1000 dossiers en daar zit rijp en groen tussen. Het zijn de verhalen over landverraders en saboteurs, maar ook achterklap en geruchten.

Dit archief zal dan ook - ik wil u daar voor waarschuwen - niet het laatste woord zijn over wie nu goed en wie fout was.

Het archief geeft dus niet de definitieve opheldering over alle vragen, maar voor de BVD - waar veel van het oorspronkelijke personeel uit het verzet kwam - is het wel het definitieve afscheid van het oorlogsverleden.

De overdracht van een archief door de BVD is een unieke gebeurtenis. Voor het eerst gaat een archief van de dienst naar het Algemeen Rijksarchief; wordt dus aan de openbaarheid vrijgegeven.

Dat we dat doen is niet alleen omdat de wet het voorschrijft. Het is een proces dat eigenlijk onder mijn voorganger mevrouw Dales is begonnen. Werken in grotere openheid; vanuit de overtuiging dat de overheid zich in het openbaar moet verantwoorden, ook als dat soms moeilijk ligt. De overheid niet boven maar ten dienste van de burgers.

Daarbij komt - heel praktisch - dat nodeloze geheimhouding contra-produktief is en weerzin en achterdocht schept waar steun en vertrouwen door meer openheid kan worden opgebouwd.

Het archief van de BNV, die in mei `45 werd opgericht en eind 46 alweer werd opgeheven, completeert als het ware het al eerder door Justitie overgedragen archief van de Bijzondere Rechtspleging en is in zekere zin daar een verbijzondering van.

Het bevat gegevens over de BNV zelf; over de wijze waarop de fameuze Louis Einthoven de dienst in 1945 "uit de grond stampte".

Maar het is vooral interessant omdat het de persoonsdossiers bevat van een groot aantal mensen dat in dienst van de Duitse bezetter betrokken was bij spionage en sabotage, of althans daarvan werd verdacht.

Het archief bevat bijvoorbeeld de verslagen van de verhoren van Schreieder, de hoofdrolspeler aan Duitse kant in het zogenaamde Englandspiel.

Een originele Enigma

Bij de raadpleging van dit archief speelt de bescherming van de persoonlijke levenssfeer nog steeds een belangrijke rol maar bescherming van bronnen en modus operandi is niet meer aan de orde. De toegankelijkheid en raadpleegbaarheid sluiten nauw aan bij die van het Centraal Archief van de Bijzondere Rechtspleging.

Dames en heren,

Ik hoop en verwacht dat door de overdracht van het archief van het Bureau voor Nationale Veiligheid een beter zicht kan worden verkregen op het werk van de veiligheidsdienst en op de gebeurtenissen in die enerverende jaren vlak na de tweede wereldoorlog."