Methodes voor omzeiling exportcontrole
Om de uitvoer en doorvoer van dit soort wapens in de gaten te houden, voert Nederland een exportcontrole- en wapenexportbeleid.
Nederland wil niet dat bedrijven met hun handel bijdragen aan de ontwikkeling van massavernietigingswapens of raketten. Landen van zorg gebruiken diverse methodes om de exportcontroles te omzeilen.
Valse eindgebruikers en eindgebruik
Verwervingsorganisaties maskeren de eindbestemming van goederen door gebruik te maken van dekmantelbedrijven, agenten en andere valse eindgebruikers, die soms alleen op papier bestaan. Bij chemicaliën bieden farmaceutische, cosmetische of gewasbeschermende toepassingen aannemelijke dekmantels.
Veel transacties die in potentie verdacht zijn, gaan op in omvangrijke orders voor de olie-industrie. Ook wetenschappelijke instellingen van landen van zorg worden in dit verband gebruikt om de indruk te wekken dat het om een civiele toepassing van goederen en kennis gaat (bijvoorbeeld in wetenschappelijk onderzoek).
Brokering
Een andere veel gebruikte methode is 'brokering' of tussenhandel. Hierbij doet een (op het eerste gezicht onverdachte) firma of tussenpersoon zich voor als bemiddelende instantie bij transacties tussen firma's voor de levering van militaire en/of 'dualuse'-goederen.
Een 'broker' kan een relatie zijn met wie u al jarenlang zaken doet, maar die in het eigen land wordt ingeschakeld voor de verwerving van goederen voor programma's van massavernietigingswapens.
Het kan echter ook gaan om diensten die een Nederlandse of een in Europa gevestigde bemiddelaar aanbiedt. De activiteiten lopen uiteen van aankopen en verkopen en het faciliteren van de overdracht, tot het onderhandelen zelf.
De Europese Unie heeft bij de aanscherping van de sancties tegen Iran een verbod ingesteld op het verlenen van technische bijstand (direct of indirect) en - voor bepaalde goederen - op het verlenen van diensten voor tussenhandel richting Iran.
Verder hebben Europese lidstaten de mogelijkheid een verbod of vergunningplicht op te leggen aan een tussenhandelaar als er aanwijzingen zijn dat zijn diensten (kunnen) bijdragen aan de ontwikkeling van massavernietigingswapens.
Documentfraude
Verwervingsorganisaties vullen soms met opzet transportdocumenten onjuist in of verstrekken valse eindgebruikersverklaringen aan de douane. Op die manier proberen zij goederen, bestemd voor massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen, ongemerkt de grens te laten passeren.
Zo is een geval bekend waarbij op de transportdocumenten computeronderdelen en reserveonderdelen stonden vermeld. Bij controle werden echter goederen aangetroffen die toegepast kunnen worden binnen de nucleaire wapenindustrie.
Transportroutes via tussenstations
Om de exportcontroles van exporterende en doorvoerlanden te omzeilen, kiezen landen van zorg steeds vaker voor ingewikkelde transportroutes.
Verwervingsorganisaties maken vaak gebruik van tussenstations in één of meerdere landen. Door deze laatste landen als 'land van bestemming' op te geven, proberen verwervingsorganisaties te verhullen dat de zending eigenlijk bestemd is voor een land van zorg. Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten is bijvoorbeeld een bekend omslagpunt voor goederen met eindbestemming Iran.
Keuze voor eenvoudige apparatuur
Exportcontroles richten zich veelal op geavanceerde apparatuur. Landen van zorg nemen daarom soms genoegen met machines waarvan de technische specificaties net onder de grens van de vergunningplicht vallen.
Zo vallen drie-assige CNC-machines onder de vastgestelde grens, maar zijn deze ook bruikbaar bij de productie van onderdelen voor centrifuges voor uraniumverrijking.
Kennismigratie
Onder kennismigratie* wordt hier verstaan de overdracht van specifieke informatie die bruikbaar is voor ontwikkeling, productie en inzet van massavernietigingswapens.
Landen van zorg streven ernaar om hun wetenschappelijke en technologische kennisniveau ook op dit terrein te actualiseren. De niet-fysieke overdracht van programmatuur en technologie valt onder dezelfde 'dualuse'-exportbeperkingen als fysieke 'dualuse'-goederen.
Verder geldt dat technische bijstand in de vorm van trainingen een relatie kan hebben met programma's voor massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen. Doordat het betrekking heeft op 'dualuse'-goederen valt ook dit soort dienstverlening onder de exportbeperkingen voor 'dualuse'-goederen.
* in vaktermen: Intangible Technology Transfer (ITT)
Ga terug naar Massavernietigingswapens.