Naar aanleiding van: 'van alles en iedereen gegevens verzamelen'

In de aanloop naar het referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017) wordt geregeld gesteld dat de AIVD van alles en iedereen gegevens wil en zal verzamelen. Daarom zouden wij een verruiming van onze bevoegdheden nodig hebben.

Binnenstebuiten keren

Personen die een dreiging vormen voor ons land keert de AIVD binnenstebuiten. Daar kunt u van op aan. Maar dat doen wij niet met u, als wij uw data tegenkomen in onze zoektocht naar deze personen.

In de discussie over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdienst is het verschil onderbelicht tussen de inbreuk op de privacy van een kwaadwillende, een persoon die wij in onderzoek hebben, ofwel een 'target', en de inbreuk op de privacy van u als toevallige voorbijganger.

Naar wie doen wij onderzoek?

In een huis-tuin-en-keukenvertaling van onze wettelijke taken doen wij onderzoek naar personen die:

  • aanslagen voorbereiden of faciliteren;
  • aanzetten tot geweld door het verspreiden van haat;
  • patenten, staatsgeheimen of andere kroonjuwelen van ons land stelen;
  • onze democratie, rechtsstaat of infrastructuur ontwrichten;
  • onderdeel zijn van een vijandige overheid of groepering in het buitenland.

Vindt u uzelf niet terug in een van bovenstaande categorieën? Dan verrichten wij geen onderzoek naar u.

Houdt u niet van het kabinet-Rutte III? Dat maakt ons niets uit. Bent u begaan met het klimaat en denkt u dat de wereld daar te weinig tegen doet? Wij bewonderen uw idealisme. Bent u tegen het immigratiebeleid? Dan is dat uw zaak, niet de onze.

Maar bent u bijvoorbeeld tegen het immigratiebeleid en wilt u de verantwoordelijke bewindspersoon ombrengen omdat u denkt dat dat uw standpunt verder zal brengen? Dan accepteert u de spelregels van de democratische rechtsstaat niet. Daarmee speelt u zich wel in onze kijker.

Op basis van expertise het juiste identificeren en selecteren

Onze taak is het om mensen uit de bovenstaande categorieën op tijd in de massa te onderkennen. Dit is te vergelijken met het onderscheppen uit een containerstroom van een container, waarin bijvoorbeeld explosieven voor een aanslag zijn verstopt. Om deze container uit de stroom te halen, hebben we kennis van en zicht op de stroom nodig.

De manier van zoeken naar de specifieke container moet precies zijn om de juiste container er tijdig uit te halen en weer niet zo uitgebreid dat we iedere container moeten openen. Wij moeten dus goed zijn in het selecteren van de goede containerstroom en daarbinnen de juiste container.

De AIVD heeft expertise op dit gebied. Voorbeeld daarvan is de operationele ervaring dat de contacten van een ISIS-planner met potentiële uitvoerders van aanslagen altijd via een bepaalde chatfunctie verloopt. Of via een jihadistische website ergens op het donkere gedeelte van het internet. Dan gaan wij dáár voor de digitale deur liggen.

Informatie behapbaar houden

Zo richten we ons op een datastroom van een behapbaar formaat. Ook daar zien wij data waarnaar we niet op zoek zijn. En ja, dat kunnen dus ook uw data zijn die wij tegenkomen op onze zoektocht naar iets anders.

Maar we doen daar niks mee. Wij hoeven de informatie van de toevallige voorbijganger ook niet verder te onderzoeken. Een blik op de buitenkant van deze informatie (de metadata) volstaat om te weten dat we door moeten in onze zoektocht. Wij zijn nog niet bij de juiste persoon aanbeland.

Overigens is de kans vrij klein dat we u aantreffen, want de doorsnee Nederlander zit niet in de datastromen die wij onderzoeken. Maar uitsluiten kunnen we het niet.

Werkwijze bij de tijd brengen

Inlichtingen- en veiligheidsdiensten hebben altijd al geploegd door grote hoeveelheden informatie op zoek naar het cruciale stukje. De nieuwe wet betekent geen wezenlijke verandering van deze werkwijze. Zij brengt deze alleen bij de tijd.

Door het vergelijken van hoeveelheden gegevens en daaruit de verborgen, heimelijke patronen te halen, rolden de Duitse diensten de RAF op en onderkenden de Amerikanen Russische spionnen die zich in de VS hadden genesteld. Zo halen wij nu de Europese cellen van ISIS en Al Qaida uit de datastroom en zoeken wij op de digitale snelweg naar malware die wordt verborgen in onze infrastructuur.

De nieuwe wet zorgt er voor dat geen communicatiedomein uitgezonderd raakt van onze onderzoeksmethode. Dat we de jacht niet hoeven te staken als iemand over het digitale hek springt van het ene communicatiedomein naar het andere.

In de rubriek ‘Naar aanleiding van’ geeft de AIVD algemene duiding bij gebeurtenissen of berichten in de media die te maken hebben met het werk van de dienst.